Dit artikel uit de categorie "Medisch" is slechts informatief bedoeld. Ga met medische problemen met je huisdier áltijd naar een bekwame dierenarts!
Het castreren of steriliseren van een dier maakt deze onvruchtbaar en kan verschillende voor- en nadelen hebben. Er zijn verschillende redenen waarom een rat gecastreerd of -steriliseerd kan worden en de effecten zijn bij mannen en vrouwen verschillend.
Castratie of sterilisatie[]
Er is nog wel eens wat verwarring over het verschil tussen deze twee. In principe betekend 'steriliseren' dat de ei- of zaadleiders worden afgebonden en 'castreren' dat (delen van) de voortplantingsorganen worden weggehaald (teelballen of de baarmoeder). In de praktijk wordt echter vaak gezegd dat vrouwtjes worden gesteriliseerd en mannen gecastreerd, dit klopt medisch gezien dus eigenlijk niet.
Redenen om te castreren[]
Vrouwtjes ratten[]
Operatiewond na castratie bij een vrouwelijke rat.
Helaas zijn bij de vrouwelijke ratten de baarmoeder, eierstokken en het melklierweefsel gevoelige plekken. De rat heeft een snel voortplantingsvermogen en vrouwtjes hebben daarom een cyclus van 4 a 5 dagen, waarbij iedere keer weer hormonen vrij komen die de voortplantingsorganen prikkelen. Door deze invloed kunnen wel eens problemen ontstaan.
Baarmoederontsteking[]
Baarmoederontsteking is dodelijk en besmettelijk, dus als dit wordt geconstateerd kan de rat het beste zo snel
Preventieve castratie bij vrouwtjes kan via de zijkant. Dit kan voor de rat zelf fijner zijn doordat er geen organen op zij geschoven hoeven te worden, wat wel het geval is via de voorkant. En kan zo kneuzingen voorkomen.
mogelijk onder het mes om de hele baarmoeder er uit te halen. Als dit wordt gedaan door een kundige dierenarts is de kans groot dat je rat het overleeft en nog een hele tijd mee gaat. De kans op tumoren wordt namelijk erg verkleind.
Sommige dierenartsen, vooral die met weinig ervaring met (operaties bij) ratten, adviseren te behandelen met antibiotica in plaats van te laten castreren. Antibiotica werkt echter lang niet altijd en de kans is groot dat de ontsteking binnen geringe tijd weer terug komt, de rat kan dan al te veel verzwakt zijn om alsnog een operatie aan te kunnen.
Melkkliertumoren[]
Bijna de hele onderzijde van de rat bevat melkklieren en hier kunnen onder invloed van hormonen tumoren ontstaan. Deze zijn meestal goedaardig, dat wil zeggen dat ze niet uitzaaien. Toch is het belangrijk snel te handelen, want de tumoren kunnen wel heel snel groot worden. Als de rat in goede conditie is, is het aan te raden om tijdens de operatie om de tumor te verwijderen ook de eierstokken en eventueel ook de baarmoeder weg te halen. Dit verkleint namelijk de kans dat er nieuwe melkkliertumoren ontstaan en als ook de baarmoeder verwijderd wordt kan de rat ook geen baarmoederontsteking meer krijgen.
Bloed uit vulva is nooit een goed teken.
Na castratie kan een rat er eng dun uitzien. Dit hoort er allemaal bij.
Preventieve castratie/sterilisatie[]
Sommige eigenaren laten hun vrouwtjes ook wel preventief castreren, zodat op latere leeftijd geen tumoren of baarmoederontstekingen zich ontwikkelen. Er zijn ook ratten die op jonge leeftijd erg heftig flapperig worden, zo heftig dat het voor de rat vervelend is en bovendien de kans op tumoren en dergelijke hoger is. Dan kan een preventieve castratie ook helpen. De rat kan dan geopereerd worden terwijl deze nog volledig gezond is, in plaats van te wachten tot deze ziek wordt en een operatie mogelijk te ingrijpend is.
Het blijft echter een ingrijpende operatie, ook bij een gezonde rat! Enkel de eierstokken verwijderen en de baarmoeder laten zitten is minder ingrijpend, maar de kans op baarmoederontstekingen blijft dan wel. Goede voorbereiding en nazorg is dan ook erg belangrijk.
Mannetjes ratten[]
Mannelijke hormonen kunnen vooral een negatief effect op het karakter van de rat hebben. Castratie bij mannetjes ratten wordt vaak gedaan vanwege dominantieproblemen. Een mogelijk bijkomend voordeel en soms zelfs noodzaak is dat een gecastreerde man na een tijdje bij vrouwen kan.
Dominantieproblemen[]
Als een rat erg dominant gedrag vertoont waarbij hij zijn kooigenoten terroriseert, kan een castratie de oplossing zijn. Zijn hormoonproductie wordt hierbij weggenomen en negen van de tien keer zal hij flink kalmeren en bovendien een stuk beter in zijn vel zitten. Sommige dominante ratten kunnen echt niet met andere mannen, zelfs na castratie, maar vaak kunnen ze dan wel met vrouwen.
Rattenopvangen kiezen vaak wat sneller voor om een man te castreren, deels omdat het vele verhuizen de aanleiding kan zijn voor dominant gedrag. Daarbij maakt het mannen wat makkelijker plaatsbaar, omdat ze daarna ook in een vrouwengroep geplaatst kunnen worden.
Gemengde groep[]
In principe kun je een rat dus ook castreren om mannen en vrouwen samen in een groep te kunnen houden zonder zwangerschappen. Dit wordt echter vaak afgeraden, omdat opereren altijd een risico blijft en velen het oneerlijk vinden om een rat zo'n risico te laten lopen enkel omdat de eigenaar een gemengde groep wilt.
Na castratie[]
Vlak na de operatie[]
Laat je ratje een paar uur bijkomen van de narcose in een ziekenboeg, bij voorkeur een waarin de rat niet kan klimmen (bijvoorbeeld een Duna) in verband met de hechtingen. Hou dus ook in de gaten of hij/zij niet aan de hechtingen gaat prutsen. Als de wond weer open gaat moet je misschien weer terug naar de dierenarts om het opnieuw te laten hechten.
Zorg ook dat de rat goed op temperatuur blijft, kleine dieren koelen vaak behoorlijk af door narcose en kunnen slecht op temperatuur blijven. Een Snuggle Safe of andere veilige "kruik" waar ze vrijwillige bij of op kunnen liggen is ideaal!
Wanneer de rat goed is bijgekomen kun je proberen er een vriendje bij te zetten, maar let op dat deze voorzichtig is met de patient en van de hechtingen afblijft!
Over het algemeen herstellen ze vrij snel van de ingreep, mits er alleen gasnarcose is gebruikt.
Gevolgen op de lange termijn[]
Hormonen[]
De hormoonproductie vanuit de geslachtsdelen wordt met de castratie natuurlijk volledig verwijderd, dit is soms direct al te merken in het gedrag. Echter zitten de reeds geproduceerde hormonen al in het lichaam en kan het tot 6 weken duren tot de effecten van de castratie volledig merkbaar zijn. Als een nieuwe introductie na castratie vanwege dominatie niet meteen wilt lukken probeer het dan later nog eens.
Bij damesratten wil het nog wel eens voor komen dat er minieme deeltjes van het weefsel achterblijven en daardoor de hormoonproductie op gang blijft.
Er zijn ook nog andere organen die hormonen produceren en niet alle vormen van (dominantie)agressie zijn op te lossen met castratie, het is daarom helaas mogelijk dat gedragsproblemen niet (helemaal) verdwijnen na castratie.
Vruchtbaarheid[]
Vrouwen zijn na castratie vrijwel direct volledig onvruchtbaar, zeker als de baarmoeder ook is verwijderd is het compleet onmogelijk dat de rat nog drachtig kan worden.
Bij mannen duurt het echter wat langer, aangezien er resten vruchtbaar sperma in de zaadleiders kunnen zitten. Wetenschappelijk onderzoek geeft aan dat een mannelijke rat na 2 weken onvruchtbaar is en sommige rattenopvangen houden dan ook deze termijn aan. Veel andere rattenliefhebbers zeggen echter voor de zekerheid minimaal 4 weken aan te houden.
Het is dus je eigen keus en op eigen risico welke termijn je aanhoudt.
Stofwisseling[]
Gecastreerde dieren hebben minder voedsel nodig dan intacte dieren. Ze nemen meer voedingsstoffen op en worden vaak ook nog eens luier, daardoor zullen ze sneller overgewicht krijgen als je ze hetzelfde blijft voeren. In combinatie met niet-gecastreerde dieren kan het lastig worden om gedoseerd te voeren. Geef dan in ieder geval slechts gezonde extraatjes en met mate en strooi bijvoorbeeld het voer uit over de bodem zodat de rat moeite moet doen voor zijn maaltje.